افت کیفیت کتاب های علوم سیاسی به چه مسائلی وابسته است؟، سیاست در ایران علم نوپایی است - وبلاگ شماره 3443

به گزارش وبلاگ شماره 3443، خبرنگاران- محمد پزشگی، پژوهشگر علوم سیاسی و شایسته تقدیر جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در گروه علوم سیاسی: این یادداشت در پاسخ به این پرسش تنظیم شده است که چرا چند سالی است در گروه علوم سیاسی کتابی در جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی برگزیده نشده است. علت برگزیده نشدن کتاب در این گروه چه دلایلی دارد؟ چرا گروه علوم سیاسی با این نقیصه روبرو شده است؟ در بدو نظر پاسخ گویی به این پرسش، قدری سخت به نظر می رسد. زیرا هیچ علت بی طرفانه ای نمی توان طرح کرد که بر اساس آن بتوان برگزیده نشدن کتابی در گروه علوم سیاسی جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی را شرح دهد. قضاوت درباره یک کتاب نوعا به معیارهایی مانند پیش فرض های ارزیاب، موضوع کتاب، پرسش های مطرح شده در آن، علاقه جامعه علمی، تاثیر دانش های پیرامونی ارزیاب، مسایل اصلی در هر دوره از تاریخ علم سیاست، عوامل شخصیتی ارزیاب، جامعه پذیری ارزیاب بر اساس تعلقات تخصصی و دانشگاهی، زمینه اجتماعی، تجربه های گذشته و شرایط کنونی اجتماعی و فرهنگ دانشگاهی یا سازمانی دارد که ارزیابی در آن اجرا می گردد.

از این رو، پذیرش کتابی در یک جشنواره و عدم پذیرش آن در جشنواره دیگر آن هم در یک سال پدیده ای عادی تلقی می شود. اما آیا می توان این پاسخ را در فرضی ارایه کرد که در شرایط یکسان چرا در رشته علوم سیاسی به مدت چند سال کتابی برگزیده نمی شود اما در دیگر رشته های علوم انسانی کتاب های متعددی انتخاب می شوند؟ البته یافتن پاسخ این پرسش به عهده کارشناسان مربوط است و آن ها هستند که باید با آنالیز علمی و دقیق از چرایی این امر پرده بردارند. از این رو نمی توان به هر ادعای مطرح شده در این زمینه به عنوان پاسخی علمی نگریست. اما برداشت های اعضای جامعه علوم سیاسی، دانشجویان و مخاطبان علاقه مند به این رشته دانشگاهی را می توان به عنوان داده های اولیه برای آنالیز دانشگاهی به کار گرفت.

نگارنده به عنوان یکی از اعضای مشتاق این رشته دانشگاهی در یک لیست کوتاه می توانم در پاسخ به پرسش مورد بحث، چند مدعی مطرح کند که می تواند با آنالیز های کارشناسانه پذیرفته یا رد شود. نگارنده در حال حاضر با تکیه بر تجارب شخصی که مقید به قلمروی تخصصی و سازمان استخدامی خود است می تواند به عواملی چند اشاره کند: نخست آن که باید رابطه بین این پدیده را با نظام آموزش علوم سیاسی در ایران و تغییراتی سنجید که در دهه اخیر نموده است و آنالیز کرد که تاثیر این تغییرات در کیفیت آموزش این رشته دانشگاهی مطلوب ارزیابی می شود یا نه. به ویژه این نکته مورد ارزیابی قرار گیرد که با این تغییرات، مهارت و سطح دانش دانش آموختگان این رشته دانشگاهی از نظر کیفی و کمی نسبت به گذشته چگونه بوده است؟

دومین عاملی که می توان بدان اشاره نمود بر ماهیت این رشته دانشگاهی در ایران باز می شود. صرف نظر از این که ماجرای علوم سیاسی در خارج از کشور چیست؟ علم سیاست در ایران هنوز علم نوپایی است که از مرحله جمع آوری پارادایم ها و مکاتب و نظریات و دیدگاه های مختلف (چه غربی و چه بومی) فراتر نرفته است. این امر موجب شده است که عدم توافق بر سر مسایل و موضوعات این رشته در میان معلمان و نویسندگان علم سیاست بسیار نمود یافته و حصول اجماع در میان آن ها سخت باشد. نتیجه مستقیم این شرایط در ارزیابی آثار علوم سیاسی منتهی به عدم انتخاب یک یا چند اثر علمی در جشنواره های علمی می شود. نگارنده گمان می نماید.

سومین علتی که برای پرسش مورد بحث می توان ارایه کرد علت روان شناختی و مربوط به توقع غیر واقع بینانه از نویسندگان یا مترجمان کتاب های این رشته است. ایده ال گرایی ارزیابان این رشته در پذیرش یا رد یک کتاب در مقایسه با ارزیابان بسکمک از رشته های دیگر بسیار آشکار است. به عبارت دیگر، عدم اجماع متخصصان این رشته که در نقش ارزیاب ظاهر می شوند متناسب با جایگاه، شرایط و واقعیت این رشته نیست و انتظاری که از یک کتاب می رود، ارایه آن کتاب در حد مطلوب و ایده آل است. بدیهی است که فاصله ای زیاد بین شرایط موجود (با شاخص هایی مانند ضعف روش شناسی و روش تحقیق، عدم اجماع در پارادایم های مسلط و...) با شرایط مطلوب (که می تواند در ذهنیت هر ارزیاب تا هر سطحی ارتقا یابد) وجود دارد.

چهارمین علت که می تواند در این زمینه موثر باشد مربوط به نظام گزینش داوران در جشنواره هاست؛ غالبا متخصصانی به عنوان ارزیاب انتخاب شده و بر اساس یک معیار معین کتاب ها ارزیابی می شوند،اما به فرض ارزیابان این کتاب ها خوانندگان این کتاب ها اعم از متفکران، نویسندگان، استادان، متخصصان، دانش آموختگان، دانشجویان و علاقه مندان به این رشته دانشگاهی باشند در آن صورت باید دید که شرایط حاضر تغییر خواهد نمود یا نه. خلاصه آن که نگارنده به کمک تجربه شخصی خود در یک دریافت شهودی به این چهار علت در پاسخ به پرسش مورد بحث می تواند اشاره کند. البته این آنالیز های دقیق علمی است که نشان خواهد داد که دریافت شهودی نگارنده تا چه مقدار مطابق واقع است.