احساس شرم چیست، چرا ایجاد می شود و چگونه می توان با آن کنار آمد؟
به گزارش وبلاگ شماره 3443، شرم را می توان احساس خجالت یا حقارت تعریف کرد که به خاطر انجام کاری ناشایست یا غیراخلاقی ایجاد می شود. شرم در بقای ما نقش دارد. بدون شرم، ممکن است نیاز به پیروی از قوانین یا پایبندی به هنجارهای فرهنگی را احساس نکنیم. با توجه به اینکه ما انسان ها می خواهیم از سوی دیگران پذیرفته شویم، احساس شرم یک ابزار تکاملی است که همه ما را تحت کنترل نگه می دارد.
با این حال اگر شرم باعث شود خودتان را سختگیرانه ارزیابی کنید، مشکل ساز می شود. چراکه این منتقد درونی به شما می گوید که آدم بد یا بی ارزشی هستید. در مقاله امروز وبلاگ شماره 3443 مگ به بررسی شرم و راه های غلبه بر آن می پردازیم. با ما همراه باشید.
نشانه های احساس شرم
روانپزشکی به نام پیتر برگین (Peter Breggin) در کتاب گناه، شرم و اضطراب علائم شرم را به صورت زیر توصیف کرده است:
- حساس بودن
- سرخ شدن
- احساس طردشدگی
- نگرانی در مورد قضاوت دیگران
- احساس مورد سوء استفاده قرار گرفتن
- ترس از بیان افکار یا احساسات خود
- ترس از بد یا احمق به نظر رسیدن
- ترس از شکست
- کمال گرایی
- بی اعتمادی به دیگران
- ترس از قرارگیری در مرکز توجه دیگران
- تلاش برای مخفی کردن خود
- از دست دادن هویت
- احساس پشیمانی
غالباً احساس شرم با رفتارهای زیر تعیین می شود:
- به جای نگاه کردن به چشم دیگران به پایین نگاه می کنید.
- به جای صاف ایستادن، شانه ها را شل کرده و پایین می آورید.
- برای حرکت کردن احساس ناتوانی می کنید.
- هنگام صحبت کردن دچار لکنت زبان می شوید.
- خود را از دیگران پنهان می کنید.
- وقتی خجالت می کشید، گریه می کنید.
واکنش افراد به شرم
کارشناسان واکنش افراد را به چهار دسته تقسیم کرده اند:
1. واکنش تند
بعضی از افراد برای اینکه توجه را از خود منحرف کنند، عصبانی می شوند یا به طرف مقابل حمله می کنند. واکنش تند و خشم آلود معمولاً یک واکنش تکانشی است.
2. پنهان کردن شرم
تلاش برای جلوگیری از قرارگیری در مرکز توجه یا بیان نکردن افکار و احساسات از جمله کارهایی است که فرد هنگام مواجهه با شرم انجام می دهد.
3. جلوگیری از بروز شرم
این واکنش شامل مواردی مانند عذرخواهی کردن، گریه کردن یا اجتناب از درگیری می شود. افرادی که احساساتی هستند یا می خواهند از درگیری دوری کنند، بیشتر به این رفتارها روی می آورند.
4. تسکین شرم
تسکین دادن خود یا عذرخواهی از دیگران می تواند به کاهش شرم کمک کند. برای مثال اگر یک مناسبت مهم را فراموش کرده باشید، ممکن است از طرف مقابل عذرخواهی کنید یا به خودتان بگویید که فکر تان خیلی درگیر بوده است.
انواع شرم
انواع مختلفی از شرم وجود دارد که در این بخش به چند مورد آن اشاره می کنیم:
1. شرم گذرا
شرم گذرا احساس زودگذری است که هنگام ارتکاب اشتباه ایجاد می شود، معمولاً به سرعت از بین می رود و مسئله ای برای زندگی شما به وجود نمی آورد.
2. شرم مزمن
شرم مزمن همیشه همراه شما است و باعث می شود احساس کنید به مقدار کافی خوب نیستید. این نوع شرم می تواند عملکرد و سلامت روان را مختل کند.
3. شرم به شکل احساس حقارت
تحقیر شدیدترین شکل شرم است. وقتی به خاطر اتفاقی که در حضور دیگران رخ داده است خجالت می کشید، این نوع شرم احساس می شود.
4. شرم از شکست
این نوع شرم هنگام شکست یا سرخوردگی ایجاد می شود. به عنوان مثال اگر در یک مسابقه ورزشی برخلاف انتظار شکست بخورید، این شرم را تجربه می کنید.
5. شرم در برخورد با غریبه ها
این نوع شرم که با اضطراب اجتماعی مرتبط است به این خاطر ایجاد می شود که نگران هستید غریبه ها به وجود نقصی در شما پی ببرند.
6. شرم به دلیل عملکرد
این نوع احساس شرم به دلیل آگاهی شما از عملکردتان و معمولاً هنگام سخنرانی، اجرای موسیقی و… ظاهر می شود.
7. شرم از خود
احساس حقیر بودن می تواند به شرم از خود منجر شود که یک نوع شرم مزمن با اثرات طولانی مدت است.
8. شرم مربوط به عشق یک طرفه
شرم ناشی از عشق یک طرفه نوع دیگری از شرم است که باعث می شود احساس کنید به مقدار کافی برای طرف مقابل مناسب نیستید.
9. شرم مربوط به ناامیدی یا شکست
اگر انتظارات شما برآورده نشوند یا در کاری شکست بخورید، ممکن است این نوع شرم را تجربه کنید.
10. شرم مرتبط با طردشدگی
اگر احساس کنید که از گروه طرد شده اید، مورد پسند گروه نیستید یا به آن تعلق ندارید، ممکن است از کنار گذاشته شدن خود شرمنده شوید. این نوع شرم در اضطراب اجتماعی هم رایج است.
11. شرم درونی شده
شرم درونی شده احساس منفی رنج آوری است که فرد نسبت به خودش دارد. برای مثال، کسانی که در دوران کودکی آزار دیده اند ممکن است احساس بی لیاقتی یا احساس شرم ناشی از این آزار را تجربه کنند.
12. شرم سمی
شرم سمی شبیه شرم درونی شده است، چون احساس می کنید که ذاتاً یک مشکل درونی دارید. افراد تجربه کننده این شرم سعی می کنند خود را کامل نشان دهند تا احساس ناخوشایندشان پنهان بماند.
13. شرم سالم
در نهایت، شرم سالم هم می تواند وجود داشته باشد. شرم زمانی سالم تلقی می شود که باعث فروتنی شود یا به شما یاد بدهد که حد و مرزها را رعایت کنید.
علل شرم
دلایل مختلفی برای انواع شرم وجود دارد که بعضی از آن ها گذرا بوده و بعضی دیگر ممکن است ریشه در دوران کودکی داشته باشند. دلایل احتمالی شرم عبارتند از:
- آسیب های دوران کودکی
- هر گونه اختلال سلامت روان که مستلزم خودانتقادی باشد (مانند اختلال اضطراب اجتماعی)
- داشتن انتظارات بیش از حد از خود
- ترس از آشکار شدن نقص ها
- برآورده نشدن انتظارات یا تجربه شکست
- طرد شدن از سوی دیگران
تأثیر شرم
اگر شرم را تجربه کرده باشید، احتمالاً می دانید که می تواند تأثیر منفی بر زندگی شما داشته باشد. در ادامه، به بعضی از تأثیرات منفی شرم اشاره می کنیم:
- باعث می شود احساس کنید نقص یا مشکل دارید.
- به کناره گیری اجتماعی منجر می شود.
- می تواند در اعتیاد نقش داشته باشد.
- اگر مورد آزار و اذیت قرار گرفته باشید، ممکن است دیگران را آزار دهید.
- ممکن است با تظاهر به داشتن اعتماد به نفس احساس بی ارزش پنداری خود را پنهان کنید (شخصیت خودشیفته)
- ممکن است به مسائل جسمی منجر شود.
- می تواند با افسردگی و غم و اندوه مرتبط باشد.
- باعث می شود احساس پوچی، تنهایی یا فرسودگی داشته باشید.
- عزت نفس را کاهش می دهد.
- اعتماد به دیگران را سخت تر می کند.
- باعث کمال گرایی می شود.
- به ترس از صحبت کردن منجر می شود، چون نگران هستید که حرف اشتباهی بزنید.
- ممکن است باعث رفتارهای اجباری یا افراطی شود، مانند پیروی از رژیم های غذایی سخت، کار بیش از حد یا تمیز کردن بیش از حد.
همان طور که می بینید، شرم باعث رفتارهایی می شود که یک چرخه معیوب ایجاد می کنند. به خاطر احساس شرم ممکن است از شما رفتارهایی سر بزند که خودشان به احساس شرم بیشتر منجر می شوند. این رفتارها ممکن است به خودی خود مضر بوده و باعث بروز مسائل جسمی و روانی شوند.
تفاوت احساس شرم با گناه
اگرچه غالباً شرم با احساس گناه اشتباه گرفته می شود، اما در حقیقت این دو با هم تفاوت دارند. معمولاً احساس گناه به کار اشتباهی که انجام داده اید یا رفتاری که نسبت به آن احساس بدی دارید، مربوط می شود. اما شرم به معنی انجام کار اشتباه نیست. شرم احساسی است که وقتی فکر می کنید شخصیت قابل قبولی ندارید و به مقدار کافی خوب نیستید، ایجاد می شود. اگر بتوانید این دو را از هم تشخیص بدهید، اولین قدم را برای کاهش شرم برداشته اید.
راه های کنار آمدن با شرم
توصیه های زیر را برای غلبه بر شرم به خاطر بسپارید:
احساس شرم تان را بررسی کنید
اولین گام برای کنار آمدن با شرم این است که بفهمید موضوع چیست. چون اگر شرم تان را تشخیص ندهید، رفع کردن آن غیرممکن است. شناسایی منبع شرم و تأثیر آن بر تصمیم های فعلی می تواند تا حد زیادی به جلوگیری از حاکمیت شرم بر زندگی کمک کند.
یکی از راه های تشخیص شرم این است که در موقعیت های مختلف به احساسات خود توجه کنید. چه زمانی احساس شرم می کنید؟ هنگام احساس شرم چه واکنشی نشان می دهید یا چه احساس متفاوتی به شما دست می دهد؟
شرم خود را بپذیرید
اکنون که شرم خود را شناسایی و تأیید کردید، زمان آن فرا رسیده است که برای پذیرش آن تلاش کنید. شاید این کار غیرممکن به نظر برسد، اما برای رهایی از شرم لازم است که این احساسات را از درون خود بیرون بیاورید.
طبیعی است که هنگام انجام این کار دچار مشکل شوید. مهم است که به خودتان عشق و پذیرش نشان دهید و اطراف تان را با کسانی که همین موارد را به شما نشان می دهند احاطه کنید. شما به افرادی نیاز دارید که شما را بدون قید و شرط بپذیرند. اگر چنین چیزی در زندگی شما وجود ندارد، آن را در بین دوستان، خانواده یا حتی یک گروه حمایتی جست وجو کنید.
به یاد داشته باشید که وقتی احساس شرم می کنید، عشق شما به خودتان باید بی قید و شرط باشد. با خودتان و با دیگران صادق باشید. از شرمی که احساس می کنید اجتناب نکنید، بلکه در مورد احساسات خود صحبت کنید و آن ها را در فضای امنی که ایجاد کرده اید به اشتراک بگذارید.
اگر به تنهایی قادر به انجام این کار نیستید، با یک روان درمانگر صحبت کنید. همان طور که این فرآیند را طی می کنید، باورها و نگرش هایی را که در مورد خودتان دارید بررسی کنید. اکنون باید باورهای قدیمی در مورد مشکل دار بودن خودتان را کنار بگذارید و بپذیرید که دوست داشتنی هستید. علاوه بر این، باید این واقعیت را قبول کنید که ممکن است اشتباه کنید و این اشکالی ندارد. در طول این مدت می توانید از یک روان درمانگر برای تعیین اولویت ها و تصمیم گیری کمک بگیرید.
نشانه های افرادی که می خواهند شما را شرمنده کنند
آیا می خواهید با علائمی که نشان می دهند شخصی عمداً سعی دارد شما را شرمنده کند، آشنا شوید؟ در برخورد با دیگران مراقب نشانه های زیر باشید:
- آن ها با صدای بیش از حد بلند صحبت می کنند.
- انگشت شان را به سمت شما نشانه می گیرند.
- به شما خیره می شوند، بیش از حد تماس چشمی برقرار می کنند یا از برقراری تماس چشمی خودداری می کنند.
- شما را تحقیر می کنند.
- شما را در حضور دیگران مسخره می کنند.
- با حالتی پرخاشگرانه بالای سر شما می ایستند.
بزرگسالان برخلاف بچه ها می توانند شرمندهی را تشخیص داده و متوجه شوند که طرف مقابل سعی دارد آن ها را شرمنده کند. در این شرایط مجبور نیستید که آن شرم را درونی کنید یا اجازه دهید روی شما تأثیر بگذارد. می توانید با قاطعیت پاسخ دهید و از طرف مقابل بخواهید که با شما محترمانه رفتار کند.
اگر کسی را شرمنده کردید، چه کاری باید انجام دهید؟
اگر باعث شرمندگی کسی شدید:
- صمیمانه از او عذرخواهی کنید.
- اگر دلیلی برای رفتارتان دارید، آن را توضیح دهید.
- پیشنهاد جبران بدهید.
- کاری برای شاد کردن آن فرد انجام بدهید.
غلبه بر شرم در درازمدت
شرم یک احساس پیچیده انسانی است که می تواند علل یا محرک های مختلفی داشته باشد و غلبه بر آن نیازمند توجه و پذیرش است. بسته به نوع شرم، ممکن است صحبت با متخصص از اینکه بخواهید خودتان به تنهایی بر احساس شرم غلبه کنید راحت تر باشد. به علاوه اگر در مورد سلامت روان خود نگران هستید، متخصص سلامت روان می تواند برای رفع آن هم به شما کمک کند.
کلام پایانی
شرم احساسی است که همه انسان ها آن را به درجات مختلف تجربه می کنند. اگر شرم برای شما مشکل ساز است، باید روی تغییر افکار، باورها و نگرشی که نسبت به خودتان دارید کار کنید. وقتی با احساس شرم کنار بیایید، راحت تر می توانید بخش های غیرقابل تغییر وجودتان را بپذیرید و بخش های قابل تغییر آن را اصلاح کنید.
منبع: verywellmind
منبع: دیجیکالا مگ